Schenkingen kan de schenker alleen tijdens zijn leven doen. Zij beïnvloeden de omvang en samenstelling van de nalatenschap. De wet ziet in sommige gevallen een schenking als een voorschot op de erfenis. Er bestaan wettelijke regels die verband leggen tussen schenkingen en erfenissen.
De schenkingen die kinderen tijdens het leven van hun vader of moeder hebben gekregen moeten zij met hun erfdeel verrekenen. Eventuele ongelijke schenkingen tijdens het leven worden daardoor na overlijden rechtgetrokken. De ouder kan in het testament bepalen dat dit niet hoeft. Voor het vaststellen van de omvang van de legitieme portie tellen alle schenkingen mee die de erflater tijdens zijn leven heeft gedaan.
Nu de wet zoveel uitgebreide regels ten behoeve van legitimarissen heeft gemaakt, is het logisch dat iemand niet de rechten van legitimarissen opzij kan zetten door vóór zijn overlijden alles weg te geven aan anderen. De begiftigden moeten het geschonkene teruggeven of vergoeden aan de legitimarissen als deze hun recht op hun legitieme portie doen gelden en ze uit de nalatenschap zelf nog niet voldoende hebben gekregen. Een schenking die een erflater 180 dagen of nog korter voor zijn overlijden heeft gedaan ziet de successiebelasting als een verkrijging krachtens het overlijden.
Schenken
‘Het is beter te geven met de warme hand dan met de koude hand,’ zo verneemt men nogal eens. Met andere woorden, het is verstandiger vermogen te schenken dan te laten vererven. In het eerste geval treft het oog dankbare gezichten. Sint Nicolaas kan erover meepraten. In het tweede geval blijft de erflater onkundig van de gemoedstoestand van de verkrijgers en wordt hun vreugde meestal vermengd met droefenis.
Schenking en gift
Bij een schenking gaat het om een overeenkomst die ertoe strekt dat de ene partij, de schenker, ten koste van eigen vermogen, de andere partij verrijkt. Die andere partij noemt men ‘de begiftigde’ omdat ‘de beschonkene’ voor meerdere uitleg vatbaar is. Een overeenkomst van schenking houdt noodzakelijkerwijs een gift in.
Wie een schenking (gift) ontvangt, moet daarover in beginsel belasting betalen. Die belasting heet officieel, een beetje verwarrend, ‘schenkingsrecht’. Zij is geregeld in dezelfde wet als het successierecht, de belasting die wordt geheven over hetgeen krachtens erfrecht wordt verkregen. De vrijgestelde bedragen zijn echter bij schenkingen minder groot. Kinderen genieten een vrijstelling van € 4243 (tarief 2004) per kalenderjaar voor verkrijgingen van een of beide ouders (samen). Als meer wordt geschonken, wordt slechts het meerdere belast. Dat bedrag wordt voor één kalenderjaar verhoogd tot € 21.209 (tarief 2004) mits het kind tussen 18 en 35 jaar oud is. Men noemt dat de eenmalige ‘grote vrijstelling’.
De schenkingsbelasting wordt geheven van de verkrijger. De schenker en de begiftigde kunnen echter afspreken dat de schenker de belasting voor zijn rekening neemt. In feite wordt de schenking daardoor groter. Voor de berekening van de belasting wordt het bedrag van de schenking echter (alleen) verhoogd met de schenkingsbelasting die betaald zou moeten worden over het bedrag dat formeel wordt geschonken. Deze regeling voorkomt ingewikkelde berekeningen.
De ware schenking is een overeenkomst. Dat betekent dat ook degene die de schenking ontvangt, daarmee moet instemmen. Iemand kan niet tegen zijn zin schenkingen krijgen opgedrongen. Met het aanvaarden van schenkingen hebben de meeste mensen overigens geen moeite. Het gezegde ‘voor niks gaat de zon op’ blijkt niet helemaal te kloppen.
Soms is het echter uiterst raadzaam de schenking vast te leggen in een notariële akte. Dat is het geval als u een schenking doet met toevoeging dat de begiftigde het geschonkene pas krijgt na uw overlijden. Men noemt dat in het jargon een ‘ schenking ter zake des doods ’. Een dergelijke schenking lijkt verdacht veel op een legaat. Zolang u leeft, hebt u er geen last van. En aangezien een legaat per se bij testament moet worden gemaakt, worden schenkingen met werking na de dood in bepaalde opzichten op dezelfde manier behandeld. Deze schenkingen worden ook niet met schenkingsrecht maar met successierecht getroffen.