Ouderlijke boedelverdeling
Kinderen hebben een legitieme portie. Is er nu helemaal geen mogelijkheid voor een echtgenoot om alle goederen van de erfenis aan de andere echtgenoot na te laten en de kinderen op hun erfdeel te laten wachten? Jazeker, door het maken van een langstlevende-testament. Dit werkt als volgt. Vader en moeder zijn buiten gemeenschap van goederen getrouwd en hebben twee kinderen. Als een van de ouders overlijdt, zijn er drie erfgenamen, ieder voor 1/3 gedeelte. Stel, vader overlijdt en hij laat een huis na ter waarde van f 100.000 met f 40.000 hypotheek erop. Het saldo van de nalatenschap is f 60.000. Ieder van de erfgenamen heeft recht op f 20.000. Als moeder in het huis wil blijven wonen en de kinderen daarmee akkoord gaan – moet zij aan elk kind f 20.000 uitbetalen. Dat is totaal f 40.000, maar waar haalt zij dat bedrag vandaan? Om dit te kunnen betalen moet zij het huis verkopen of er een hypotheek op vestigen.
De remedie tegen deze ellende is het maken van een langstlevende testament. Het meest voorkomende langstlevende-testament is de zogenaamde ouderlijke boedelverdeling. Een ouderlijke boedelverdeling houdt in dat vader [stel hij is de eerststervende] alle bezittingen en alle schulden toedeelt aan moeder. Omdat moeder dan te veel krijgt [en de kinderen te weinig] is moeder de waarde van het erfdeel van de kinderen aan hen schuldig. In dit voorbeeld krijgt ieder kind een vordering van f 20.000 op moeder. Het bijzondere van deze vorderingen is dat in het testament is bepaald dat moeder de vorderingen altijd mag aflossen, maar daartoe niet verplicht is.
Met andere woorden: de vordering is niet opeisbaar, behalve in een aantal in het testament genoemde gevallen. Bijvoorbeeld als moeder overlijdt, failliet gaat, hertrouwt of opgenomen wordt in een bejaardentehuis. De erflater heeft de vrije keuze om in zijn testament te bepalen in welke gevallen de vorderingen opeisbaar zijn. De kinderen zullen derhalve moeten wachten op uitkering van hun erfdeel tot één van de door de erflater bepaalde momenten zich voordoet óf tot het moment dat moeder zelf vindt dat zij kan uitkeren.
Uiteraard kunnen de vorderingen rente dragen. Een nominaal bedrag vermindert in waarde door inflatie. Deze rente kan moeder bijschrijven op de hoofdsom, zodat zij deze rente ook nog niet behoeft uit te keren aan de kinderen. Wat gebeurt er nu als moeder overlijdt en zij heeft al haar geld, inclusief het geld van vaders nalatenschap opgemaakt? Uiteraard is moeder in principe verplicht haar schulden te betalen, maar als bij haar overlijden blijkt dat er niets meer is, dan is dat pech voor de kinderen. Vader heeft daarvoor bij het maken van het testament bewust gekozen.
Moeder is wel verplicht te laten vaststellen hoe hoog de vorderingen precies zijn. Hiervoor kan het nodig zijn een taxatie van het huis en/of van andere goederen te laten verrichten. Omdat de kinderen bij het overlijden van hun vader geen cent in handen krijgen, is het redelijk dat moeder de boedelkosten en de eventueel verschuldigde successierechten betaalt [voorschiet]. Het aandeel van de kinderen in deze kosten en rechten komt in mindering op hun vorderingen. Stel dat in dit geval ieder van de kinderen f 1.000 successiebelasting verschuldigd is, dan betaalt moeder dat bedrag maar wordt de vordering van elk kind vastgesteld op f 19.000 in plaats van op f 20.000. Vooral wanneer de kinderen nog minderjarig zijn, is het laten opstellen van een ouderlijke-boedelverdelingstestament een ‘must’. Want in geval van minderjarigheid van de erfgenamen is er geen overleg tussen moeder en kinderen over het al dan niet opeisen van het kindsdeel mogelijk; de rechter eist dat moeder het deel van de minderjarigen op een spaarbankboekje zet. Het is niet denkbeeldig dat het parlement in de toekomst een wet aanneemt waarbij de langstlevende ouder een vergaande bescherming ten opzichte van de kinderen krijgt. Zover is het echter nog lang niet.
Een ouderlijke boedelverdeling is alleen mogelijk voor mensen die zijn gehuwd. De rechtspraak heeft de ouderlijke boedelverdeling toegestaan om echtgenoten de kans te geven te regelen dat de langstlevende economisch en financieel zoveel mogelijk op dezelfde voet kan doorleven na het overlijden van een van hen beiden [verzorgingsgedachte]. Bij extreem grote vermogens kan het voorkomen dat een kind met succes bij de rechter opkomt tegen de niet-opeisbaarheid van de vordering krachtens de ouderlijke boedelverdeling. Om zo snel mogelijk duidelijkheid hierover te krijgen, zal de notaris in dergelijke gevallen de kinderen vragen te bevestigen dat zij in het testament berusten. Niet altijd is een ouderlijke boedelverdeling een perfekte oplossing. Als een man voor de tweede keer trouwt, ditmaal met een vrouw die bijvoorbeeld ongeveer even oud is als zijn kinderen, dan betekent de niet-opeisbaarheid van de vorderingen dat zijn eigen kinderen misschien nooit iets van zijn nalatenschap zullen krijgen. Voor zulke gevallen kan het aanbeveling verdienen een ander testament te maken.