Wat is de omvang van de erfenis voor de (erf)belasting?
Soms kan en mag u als erfgenaam de waarde van de nalatenschap zelf taxeren. Soms is het verplicht om dit door een professional te laten doen (een taxateur). Deze zal de goederen dan taxeren. Uiteraard zijn er richtlijnen voor de taxatie van de goederen uit de erfenis. Voor andere zaken dan geld dient de marktwaarde vastgesteld te worden. Wat is de marktwaarde? Hieronder wordt het bedrag verstaan dat u zou hebben ontvangen wanneer het op de sterfdatum was verkocht.
Zo dient een eigen woning bijvoorbeeld tegen de WOZ waarde te worden opgenomen en een auto volgens de lijsten van de ANWB/BOVAG. Er zijn vele andere (bijzondere) situaties denkbaar die hun eigen regels kennen. Het is daarnaast ook mogelijk om bij/na overlijden niks te erven, maar door de belastingdienst wel als ‘fictieve erfgenaam’ aangemerkt te worden. Een fictieve erfenis kan leiden tot de verplichting tot afdracht van erfbelasting. Wanneer u bijvoorbeeld binnen 6 maanden voor overlijden een schenking kreeg of wanneer een woning van de overledene al op uw naam stond.
Kosten en schulden worden van de erfeniswaarde afgetrokken. Er zijn daarnaast andere omstandigheden die bij de erfenis geteld moeten worden of juist in mindering moeten worden gebracht. Wanneer u een erfenis ontvangt (en dus erfgenaam bent) kunt u deze erfenis op verschillende accepteren of u kunt deze weigeren.
Erfenis weigeren
De nalatenschap kan een negatief saldo hebben (meer schulden dan bezittingen) of op de overlijdensdata is misschien nog niet duidelijk of deze positief of negatief is (er loopt bijvoorbeeld een schadeclaim of andere procedure). In dit soort gevallen kan een erfgenaam ervoor kiezen om de nalatenschap te weigeren. De erfgenaam is immers in beginsel aansprakelijk voor de schulden en dit kan zich ook tot zijn of haar privé-bezit uitstrekken. Iedere erfgenaam mag een erfenis weigeren. De legataris mag het legaat weigeren. Dit moet de erfgenaam zo snel mogelijk duidelijk maken. Het is niet mogelijk om de erfenis eerst te accepteren, en deze later alsnog te weigeren. Accepteren kan ook inhouden dat u zich als erfgenaam gedraagt. Voor het weigeren van een erfenis zal de notaris enkele zaken bij de rechtbank moeten regelen.
Aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving / Beneficiaire aanvaarding
Wanneer erfgenamen onduidelijkheid hebben over de omvang van de nalatenschap kunnen ze overwegen de boedel ‘onder voorrecht van boedelbeschrijving’ te aanvaarden. Hiermee wordt aansprakelijkheid voor schulden uit de erfenis te voorkomen. Dit wordt ook wel beneficiaire aanvaarding genoemd. De erfgenamen zijn in dat geval alleen aansprakelijk in zoverre de boedel uit baten bestaat. In bepaalde situatie is men verplicht om beneficiair te aanvaarden, zoals in het geval waarin de erfgenamen minderjarig zijn of wanneer de erfgenamen onder curatele staan. Om aansprakelijkheid te voorkomen dient de afwikkeling onder beneficiaire aanvaarding volgens strikte regel te worden verricht.
Zuivere aanvaarding
Het aanvaarden van de erfenis leidt ertoe dat u erfgenaam wordt. Dit houdt in dat u en de andere erfgenamen de verantwoordelijkheid krijgen over het afwikkelen van de erfenis (nalatenschap). Tevens wordt u (en eventuele overige erfgenamen) eigenaar van zowel bezittingen als schulden uit de nalatenschap. ‘U volgt de overledene vermogensrechtelijk op’.
Indien een erfenis een positief saldo heeft (meer bezittingen dan schulden) zal een zuivere aanvaarding doorgaans geen bezwaar zijn. Wanneer er meer schulden dan bezittingen zijn, dient u er rekening mee te houden dat eventuele schuldeisers de schuld van de overledene op het vermogen van de erfgenaam kunnen verhalen.
Binnen acht maanden na overlijden moet er aangifte erfbelasting gedaan worden. Als er een executeur is aangewezen dan zal deze dit moeten regelen. Anders de erfgenamen. De aangifte wordt door de belastingdienst verzonden naar (een van de) erfgenamen. Als dit niet het geval is dienen de erfgenamen zelf een aangifteformulier aan te vragen. De bezittingen en schulden op het moment van overlijden dienen te worden opgegeven, hierop wordt de aanslag erfbelasting gebaseerd. Lees hier meer over op de pagina ‘aangifte erfbelasting‘.
Verwerping
Een bezoek aan de notaris kan vervolgens niet achterwege blijven. De nalatenschap – eigenlijk: het erfgenaamschap – kan immers worden verworpen. Dat betekent dat men met terugwerkende kracht de status van erfgenaam verliest. Daartoe moet een verklaring worden afgelegd ter griffie van de rechtbank. In de praktijk gaat dat door middel van een volmacht die wordt ondertekend bij de notaris. Door te verwerpen is men niet meer aansprakelijk voor de schulden van de erflater maar heeft men uiteraard ook geen recht meer op diens goederen.
Voor de goede wordt opgemerkt dat erfgenaamschap alleen in zijn geheel kan worden aanvaard. Gedeeltelijke aanvaarding is niet mogelijk. Bij legaten ligt dat anders. Men kan het ene legaat aanvaarden en het andere verwerpen. Voor verwerping van een legaat zijn geen formaliteiten nodig mits maar ‘ondubbelzinnig’ van de verwerping blijkt.
Beneficiaire aanvaarding
Het zal niet altijd helder zijn hoe het gesteld is met het vermogen van de erflater. Sommige erflaters hebben in hun leven niet uitgeblonken in administratieve zin. Zijn er nog rekeningen uit Duitsland te verwachten? Wat doen al die blauwe enveloppen in de fruitschaal? Sluimert in de nalatenschap van de garagehouder nog een claim wegens bodemverontreiniging? Kan de adviseur alsnog aansprakelijk worden gesteld voor de kwaliteit van zijn omstreden adviezen? Kortom, niet bij iedere erflater is al ras duidelijk hoe de vlag er – halfstok? – bijhangt.
De erfgenaam die gekweld wordt door onzekerheid daarover doet er verstandig aan de nalatenschap niet ‘zuiver’ maar ‘beneficiair’ te aanvaarden. Dat klinkt nogal gewichtig! In het Nederlands heet het ‘aanvaarden onder het voorrecht van boedelbeschrijving’ maar daarvan wordt een mens ook niet veel wijzer. In feite is het simpel: men aanvaardt slechts voorzover de nalatenschap positief is. Voor een negatief saldo hoeft men niet op te draaien. Dat komt voor rekening van de schuldeisers zélf, net als bij een faillissement.
Onderzoek door de notaris
Na een sterfgeval melden zich doorgaans al spoedig een of meer personen bij de notaris met het verzoek een verklaring van erfrecht af te geven. Daarnaast wordt informatie over de verdere gang van zaken op prijs gesteld. De meeste mensen maken niet elke dag een overlijden mee. Slechts voor uitvaartondernemers en pastoors is de dood een dagelijkse, veelal welkome gast.
Alvorens de verklaring op te stellen verzamelt de notaris de nodige gegevens. Vooreerst wenst hij de zekerheid te hebben dat de persoon in kwestie inderdaad dood is. Aan lijkschouwing komt de notaris evenwel niet toe. Hij is tevreden met een gemeentelijke verklaring van overlijden. Doorgaans zorgt de uitvaartonderneming dat een dergelijke verklaring zeer spoedig na het overlijden door de gemeente wordt afgegeven.
Als het overlijden een vaststaand feit is, zal de notaris bij het Centraal testamentenregister (CTR) in Den Haag informatie opvragen over door de overledene gemaakte testamenten. Alle in Nederland met tussenkomst van een notaris opgemaakte testamenten worden aangemeld bij dat register. Wat in het testament staat, blijft uiteraard geheim. De originele testamenten blijven op het notariskantoor. In het register staan namen van notarissen die een of meer testamenten van de overledene onder zich hebben. Ingeval een notaris is gedefungeerd, wordt aangetekend wie zijn opvolger is. Aldus kan altijd de notaris worden geïdentificeerd die een testament van de overleden persoon in zijn brandvrije kluis of kast heeft liggen.
Bij één testament blijft het niet altijd. Vaak worden in een testament, voor de goede orde, alle vorige uiterste wilsbeschikkingen herroepen. Dan weet men zeker dat naar voorgaande testamenten niet hoeft te worden gekeken. Soms echter wordt een aanvulling gemaakt op een al bestaand testament. Na het overlijden zijn dan meer testamenten van belang.